ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ
Οι περισσότεροι έχουν ακούσει ότι υπάρχει μία πάθηση η οποία λέγεται οστεοπόρωση. Οι πιο ενημερωμένοι γνωρίζουν ότι δημιουργείται όταν υπάρχει απώλεια ασβεστίου από τα οστά. Κάποιοι ισχυρίζονται ότι «αν τρως αρκετή φέτα και δεν είσαι ενενήντα χρόνων, δεν παθαίνεις τίποτα». Κάπου εδώ συνήθως περιορίζονται οι γνώσεις των περισσοτέρων ατόμων για την οστεοπόρωση. Τα πράγματα όμως δυστυχώς, δεν είναι τόσο απλά. Το πρόβλημα της οστεοπόρωσης είναι αρκετά σοβαρό και ύπουλο.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η οστεοπόρωση σήμερα, ως αιτία αναπηρίας και θνησιμότητας, καταλαμβάνει την τέταρτη θέση στον κόσμο μετά από τα καρδιαγγειακά, τον καρκίνο και τον διαβήτη.
Γιατί όμως υποτιμούμε τόσο αυτή την ασθένεια;
Άλλη περίπτωση είναι όταν οι οστεοβλάστες «τεμπελιάζουν», δεν παράγουν νέο οστό κι έτσι δεν προλαβαίνουν να καλύψουν την καταστροφή του. Αυτό συνήθως συμβαίνει στους ηλικιωμένους. Έτσι κι αλλιώς στον οστίτη ιστό δημιουργούνται μικροκοιλότητες, τα οστά χάνουν την φυσιολογική τους πυκνότητα και αντοχή, με αποτέλεσμα να γίνονται εύθραυστα. Έτσι καταλήγουν να μοιάζουν με μία πορώδη σοκολάτα, η οποία πολύ εύκολα μπορεί να σπάσει. Αυτή η πάθηση είναι η οστεοπόρωση.
Στη ζωή μας υπάρχουν διάφορες καταστάσεις και παθήσεις που προδιαθέτουν για την ανάπτυξη οστεοπόρωσης. Αν έχετε κάποιες από αυτές σκεφτείτε σοβαρά μήπως ήρθε η ώρα για να πάτε στον ειδικό γιατρό για να αξιολογήσει την κατάσταση στην οποία βρίσκονται τα οστά σας.
Παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη της οστεοπόρωσης
Συμπτώματα και σημεία οστεοπόρωσης
Η οστεοπόρωση επομένως είναι συνήθως ασυμπτωματική νόσος.
Υπάρχουν όμως κάποια έμμεσα σημάδια εκδήλωσής της, όπως:
Πριν να βάλει τη διάγνωση ο γιατρός, θα πρέπει πρώτα να μιλήσει μαζί σας.
Θα σας ρωτήσει:
Κλινική εξέταση.
Αποτελεί το δεύτερο σημαντικό βήμα για να τεθεί η διάγνωση της νόσου. Ο γιατρός σας λοιπόν θα πρέπει να σας εξετάσει, γιατί τότε μόνο θα μπορέσει να διαγνώσει τα έμμεσα σημεία της οστεοπόρωσης ή διάφορα προβλήματα που οδηγούν στην ανάπτυξή της.
Βιοχημικές και ορμονικές εξετάσεις.
Ένα πολύ συχνό λάθος για τον αποκλεισμό της οστεοπόρωσης είναι η μέτρηση του ασβεστίου στο αίμα. Το ασβέστιο στο αίμα στην οστεοπόρωση είναι συνήθως φυσιολογικό. Ο οργανισμός για να καλύψει την ανεπαρκή πρόσληψη ασβεστίου από το φαγητό, το αφαιρεί από τα οστά και έτσι παραμένει σε φυσιολογικά επίπεδα στο αίμα, επιδεινώνοντας όμως με αυτόν τον τρόπο την οστεοπόρωση. Η μέτρηση του ασβεστίου όπως και του φωσφόρου, αλλά και κάποιες βιοχημικές και γενικές εξετάσεις αίματος, πρέπει να γίνουν για να αποκλειστούν άλλες αιτίες που θα μπορούσαν να προκαλέσουν τη νόσο. Οι εξετάσεις αυτές χρειάζονται επίσης, για να τεθεί η σωστή θεραπεία. Εκτός όμως από αυτές, πρέπει οπωσδήποτε να ελεγχθούν και οι τιμές των ορμονών σας (μήπως υπερπαράγονται ή υπάρχει έλλειψη;).
Ακτινογραφίες
Η ακτινογραφία μπορεί να δείξει την πυκνότητα του οστού, όμως δεν θεωρείται καλή μέθοδος για την διάγνωση της οστεοπόρωσης. Στην ακτινογραφία φαίνονται μόνο σοβαρές αλλαγές στα οστά. Δηλαδή όταν αυτά έχουν χάσει ήδη το 30% της πυκνότητά τους. Τη μέθοδο αυτή τη χρησιμοποιούμε συνήθως όταν υποπτευόμαστε ένα κάταγμα. Υποψία κατάγματος υπάρχει όταν ο ασθενής παρατηρήσει μείωση κατά 2-3 εκατοστά στο ύψους του ή έχει παραμορφώσεις στην πλάτη ή πονά συνέχεια στη σπονδυλική του στήλη.
Μέτρηση της οστικής πυκνότητας.
Είναι πολύ απλή, γρήγορη, αξιόπιστη και ασφαλής εξέταση. Θεωρείται σήμερα η βασική μέθοδος διάγνωσης της οστεοπόρωσης και εκτίμησης του κινδύνου κατάγματος.
Δείκτης FRAX.
Αυτός ο δείκτης χρησιμοποιείται για να υπολογιστεί η πιθανότητα ενός κατάγματος που μπορεί να συμβεί σε ένα ασθενή στα επόμενα 10 χρόνια. Είναι ένα βοηθητικό εργαλείο το οποίο ανάλογα με τους παράγοντες κινδύνου, το ιστορικό του ασθενούς και τη μέτρηση της οστικής του πυκνότητας βγάζει ένα ποσοστό επικινδυνότητας. Ανάλογα με την τιμή του δείκτη, ο γιατρός αποφασίζει αν χρειάζεται θεραπεία ο ασθενής. Ο συγκεκριμένος δείκτης έχει ιδιαίτερη σημασία σε ασθενείς με οστεοπενία (αρχικό στάδιο της οστεοπόρωσης ).
Θεραπεία της οστεοπόρωσης
Η θεραπεία της οστεοπόρωσης εξαρτάται από την αιτία που την προκάλεσε. Αν οι ορμόνες είναι η αιτία, πρώτα πρέπει να τις «ηρεμήσουμε» και μετά να «επιδιορθώσουμε» το οστό. Αυτό βέβαια μπορεί να σημαίνει χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής. Τα σημερινά φάρμακα για την αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης έχουν δύο μηχανισμούς δράσης. Ο πρώτος είναι η καταστολή των οστεοκλαστών έτσι ώστε να μειωθεί ο ρυθμός καταστροφής του οστού και ο δεύτερος είναι η διέγερση των οστεοβλαστών για να αυξηθεί η παραγωγή νέου οστού.
Μετά ξεκινάει το δύσκολο….. Θα χρειαστεί οπωσδήποτε αλλαγή του τρόπου ζωής.
Το κάπνισμα και το αλκοόλ καταστρέφουν τα οστά γι’ αυτό και πρέπει να τα διακοπούν άμεσα. Παράλληλα ξεκινάμε άσκηση, καλή διατροφή πλούσια σε ασβέστιο και σωστή έκθεση στον ήλιο. Το ασβέστιο χρειάζεται για να «γεμίσει» τις κοιλότητες που δημιούργησαν οι οστεοκλάστες.
Η απορρόφηση όμως του ασβεστίου από το έντερο δεν γίνεται επαρκώς χωρίς τη βιταμίνη D, μία βιταμίνη που φυσιολογικά δημιουργείται στο δέρμα μας με τη βοήθεια του ήλιου. Με την αύξηση της ηλικίας μειώνεται η ικανότητα του δέρματος να παράγει βιταμίνη D, γι’ αυτό συνήθως χρησιμοποιούμε συμπληρώματα αυτής.
Το ασβέστιο, όταν εισέλθει στο αίμα, θα πρέπει να πάει στα οστά εκεί το χρειαζόμαστε. Σε αυτό μας βοηθάει η άσκηση. Όταν οι μυς δουλεύουν τα αγγεία ανοίγουν και το αίμα έρχεται στους μυς και στα οστά φέρνοντας μαζί του ασβέστιο, οξυγόνο και άλλες θρεπτικές ουσίες. Με αυτόν τον τρόπο σταματάμε την καταστροφή του οστού, ενισχύουμε τον οστίτη ιστό και προλαμβάνουμε τα κατάγματα. Αυτός είναι και ο βασικός στόχος της θεραπείας.
Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι ένα κάταγμα της σπονδυλικής στήλης ή του ισχίου μπορεί να φέρει και άλλες επικίνδυνες επιπλοκές όπως κατάκλιση, θρόμβωση, πνευμονία και να καταλήξει σε αναπηρία ή θάνατο. Σε περίπτωση κατάγματος της σπονδυλικής στήλης, το 20% των ασθενών με οστεοπόρωση θα εμφανίσει και νέο κάταγμα στον επόμενο χρόνο.
Σκεφτείτε πόσο μεγάλο ρόλο παίζει η έγκαιρη διάγνωση σε συνδυασμό με τη σωστή θεραπεία. Είναι τόσο εύκολο να προλάβουμε μια τόσο σοβαρή βλάβη!
Οι περισσότεροι έχουν ακούσει ότι υπάρχει μία πάθηση η οποία λέγεται οστεοπόρωση. Οι πιο ενημερωμένοι γνωρίζουν ότι δημιουργείται όταν υπάρχει απώλεια ασβεστίου από τα οστά. Κάποιοι ισχυρίζονται ότι «αν τρως αρκετή φέτα και δεν είσαι ενενήντα χρόνων, δεν παθαίνεις τίποτα». Κάπου εδώ συνήθως περιορίζονται οι γνώσεις των περισσοτέρων ατόμων για την οστεοπόρωση. Τα πράγματα όμως δυστυχώς, δεν είναι τόσο απλά. Το πρόβλημα της οστεοπόρωσης είναι αρκετά σοβαρό και ύπουλο.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η οστεοπόρωση σήμερα, ως αιτία αναπηρίας και θνησιμότητας, καταλαμβάνει την τέταρτη θέση στον κόσμο μετά από τα καρδιαγγειακά, τον καρκίνο και τον διαβήτη.
Γιατί όμως υποτιμούμε τόσο αυτή την ασθένεια;
- Ένας λόγος της «αδιαφορίας» μας είναι επειδή η οστεοπόρωση συνήθως δεν «ενοχλεί» και γι’ αυτό οι περισσότεροι από μας δεν ασχολούμαστε με κάτι που δεν μας προκαλεί πόνο. Πολλές σοβαρές παθήσεις δυστυχώς όμως, πονάνε όταν ήδη είναι αργά. Αυτό συμβαίνει και με την οστεοπόρωση, η οποία στα αρχικά της στάδια είναι σχεδόν πάντα ασυμπτωματική. Ο πόνος συνήθως εμφανίζεται ως συνέπεια ενός κατάγματος, το οποίο οφείλεται στην οστεοπόρωση.
- Άλλος λόγος είναι η άγνοια. Πολλοί πιστεύουν ότι η οστεοπόρωση είναι «πάθηση των γιαγιάδων και των παππούδων» που δεν τρώνε αρκετά γαλακτοκομικά και δεν βγαίνουν στον ήλιο. Η οστεοπόρωση όμως δεν εξαρτάται μόνο από την ηλικία και την πρόσληψη ασβεστίου. Τα οστά μας είναι ένας ολόκληρος μικρόκοσμος ο οποίος συνεχώς ανανεώνεται. Εκτός από τα οργανικά και ανόργανα συστατικά ο οστίτης ιστός έχει και κύτταρα. Υπάρχουν μεγάλα κύτταρα που λέγονται οστεοκλάστες. Αυτά συνέχεια «τρώνε» τα οστά, δημιουργούν κοιλότητες κι έτσι καταστρέφουν το οστό. Αντίθετα, υπάρχουν και άλλα κύτταρα οι οστεοβλάστες που παράγουν νέο οστό. Αυτές οι διαδικασίες καταστροφής και παραγωγής του οστού γίνονται παράλληλα και συνέχεια στα οστά μας και αποτελούν ένα απολύτως φυσιολογικό φαινόμενο, εφ’ όσον βρίσκονται σε ισορροπία. Με αυτόν τον τρόπο ανανεώνονται τα οστά μας και έτσι κάθε 10 χρόνια έχουμε «καινούρια» οστά.
Άλλη περίπτωση είναι όταν οι οστεοβλάστες «τεμπελιάζουν», δεν παράγουν νέο οστό κι έτσι δεν προλαβαίνουν να καλύψουν την καταστροφή του. Αυτό συνήθως συμβαίνει στους ηλικιωμένους. Έτσι κι αλλιώς στον οστίτη ιστό δημιουργούνται μικροκοιλότητες, τα οστά χάνουν την φυσιολογική τους πυκνότητα και αντοχή, με αποτέλεσμα να γίνονται εύθραυστα. Έτσι καταλήγουν να μοιάζουν με μία πορώδη σοκολάτα, η οποία πολύ εύκολα μπορεί να σπάσει. Αυτή η πάθηση είναι η οστεοπόρωση.
Στη ζωή μας υπάρχουν διάφορες καταστάσεις και παθήσεις που προδιαθέτουν για την ανάπτυξη οστεοπόρωσης. Αν έχετε κάποιες από αυτές σκεφτείτε σοβαρά μήπως ήρθε η ώρα για να πάτε στον ειδικό γιατρό για να αξιολογήσει την κατάσταση στην οποία βρίσκονται τα οστά σας.
Παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη της οστεοπόρωσης
- Εμμηνόπαυση
- Ορμονικές διαταραχές (υπολειτουργίας των ωοθηκών και των όρχεων , περίσσεια κορτιζόλης, υπερλειτουργία του θυρεοειδούς και των παραθυρεοειδών κτλ.)
- Φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου
- Σύνδρομο δυσαπορρόφησης, γαστρεκτομή
- Ρευματολογικά νοσήματα
- Σακχαρώδης διαβήτης
- Κάπνισμα, κατάχρηση αλκοόλ, υπερβολική κατανάλωση καφέ
- Κακή διατροφή, ανεπαρκής πρόσληψη ασβεστίου και βιταμίνης D
- Χρόνια νεφρική ανεπάρκεια
- «Εύκολο» κάταγμα σε συγγενείς πρώτου βαθμού
- Χαμηλό σωματικό βάρος
- Έλλειψη σωματικής δραστηριότητας
- Μεγάλη ηλικία
- Φάρμακα ( κορτικοστεροειδή, αντιεπιληπτικά, κτλ.)
Συμπτώματα και σημεία οστεοπόρωσης
Η οστεοπόρωση επομένως είναι συνήθως ασυμπτωματική νόσος.
Υπάρχουν όμως κάποια έμμεσα σημάδια εκδήλωσής της, όπως:
- μείωση στο ύψους του σώματος περίπου κατά 2-3 εκατοστά
- πόνος στα οστά
- εμφάνιση «καμπούρας» στην πλάτη
- πόνος στη θωρακική ή οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης.
Πριν να βάλει τη διάγνωση ο γιατρός, θα πρέπει πρώτα να μιλήσει μαζί σας.
Θα σας ρωτήσει:
- αν υπάρχουν άλλα προβλήματα υγείας
- τι φάρμακα λαμβάνετε
- πώς είναι η περίοδος σας ή πότε σταμάτησε (για τις γυναίκες)
- αν είχατε ποτέ προβλήματα με τον θυρεοειδή ή τα επινεφρίδια
- αν εμφανίσατε ποτέ πέτρες στους νεφρούς ή κάταγμα οστού
- πώς είναι η διατροφή σας
- αν καπνίζετε
- αν αθλείστε
- αν είχε η μητέρα σας οστεοπόρωση ή έπαθε κάποιο κάταγμα
Κλινική εξέταση.
Αποτελεί το δεύτερο σημαντικό βήμα για να τεθεί η διάγνωση της νόσου. Ο γιατρός σας λοιπόν θα πρέπει να σας εξετάσει, γιατί τότε μόνο θα μπορέσει να διαγνώσει τα έμμεσα σημεία της οστεοπόρωσης ή διάφορα προβλήματα που οδηγούν στην ανάπτυξή της.
Βιοχημικές και ορμονικές εξετάσεις.
Ένα πολύ συχνό λάθος για τον αποκλεισμό της οστεοπόρωσης είναι η μέτρηση του ασβεστίου στο αίμα. Το ασβέστιο στο αίμα στην οστεοπόρωση είναι συνήθως φυσιολογικό. Ο οργανισμός για να καλύψει την ανεπαρκή πρόσληψη ασβεστίου από το φαγητό, το αφαιρεί από τα οστά και έτσι παραμένει σε φυσιολογικά επίπεδα στο αίμα, επιδεινώνοντας όμως με αυτόν τον τρόπο την οστεοπόρωση. Η μέτρηση του ασβεστίου όπως και του φωσφόρου, αλλά και κάποιες βιοχημικές και γενικές εξετάσεις αίματος, πρέπει να γίνουν για να αποκλειστούν άλλες αιτίες που θα μπορούσαν να προκαλέσουν τη νόσο. Οι εξετάσεις αυτές χρειάζονται επίσης, για να τεθεί η σωστή θεραπεία. Εκτός όμως από αυτές, πρέπει οπωσδήποτε να ελεγχθούν και οι τιμές των ορμονών σας (μήπως υπερπαράγονται ή υπάρχει έλλειψη;).
Ακτινογραφίες
Η ακτινογραφία μπορεί να δείξει την πυκνότητα του οστού, όμως δεν θεωρείται καλή μέθοδος για την διάγνωση της οστεοπόρωσης. Στην ακτινογραφία φαίνονται μόνο σοβαρές αλλαγές στα οστά. Δηλαδή όταν αυτά έχουν χάσει ήδη το 30% της πυκνότητά τους. Τη μέθοδο αυτή τη χρησιμοποιούμε συνήθως όταν υποπτευόμαστε ένα κάταγμα. Υποψία κατάγματος υπάρχει όταν ο ασθενής παρατηρήσει μείωση κατά 2-3 εκατοστά στο ύψους του ή έχει παραμορφώσεις στην πλάτη ή πονά συνέχεια στη σπονδυλική του στήλη.
Μέτρηση της οστικής πυκνότητας.
Είναι πολύ απλή, γρήγορη, αξιόπιστη και ασφαλής εξέταση. Θεωρείται σήμερα η βασική μέθοδος διάγνωσης της οστεοπόρωσης και εκτίμησης του κινδύνου κατάγματος.
Δείκτης FRAX.
Αυτός ο δείκτης χρησιμοποιείται για να υπολογιστεί η πιθανότητα ενός κατάγματος που μπορεί να συμβεί σε ένα ασθενή στα επόμενα 10 χρόνια. Είναι ένα βοηθητικό εργαλείο το οποίο ανάλογα με τους παράγοντες κινδύνου, το ιστορικό του ασθενούς και τη μέτρηση της οστικής του πυκνότητας βγάζει ένα ποσοστό επικινδυνότητας. Ανάλογα με την τιμή του δείκτη, ο γιατρός αποφασίζει αν χρειάζεται θεραπεία ο ασθενής. Ο συγκεκριμένος δείκτης έχει ιδιαίτερη σημασία σε ασθενείς με οστεοπενία (αρχικό στάδιο της οστεοπόρωσης ).
Θεραπεία της οστεοπόρωσης
Η θεραπεία της οστεοπόρωσης εξαρτάται από την αιτία που την προκάλεσε. Αν οι ορμόνες είναι η αιτία, πρώτα πρέπει να τις «ηρεμήσουμε» και μετά να «επιδιορθώσουμε» το οστό. Αυτό βέβαια μπορεί να σημαίνει χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής. Τα σημερινά φάρμακα για την αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης έχουν δύο μηχανισμούς δράσης. Ο πρώτος είναι η καταστολή των οστεοκλαστών έτσι ώστε να μειωθεί ο ρυθμός καταστροφής του οστού και ο δεύτερος είναι η διέγερση των οστεοβλαστών για να αυξηθεί η παραγωγή νέου οστού.
Μετά ξεκινάει το δύσκολο….. Θα χρειαστεί οπωσδήποτε αλλαγή του τρόπου ζωής.
Το κάπνισμα και το αλκοόλ καταστρέφουν τα οστά γι’ αυτό και πρέπει να τα διακοπούν άμεσα. Παράλληλα ξεκινάμε άσκηση, καλή διατροφή πλούσια σε ασβέστιο και σωστή έκθεση στον ήλιο. Το ασβέστιο χρειάζεται για να «γεμίσει» τις κοιλότητες που δημιούργησαν οι οστεοκλάστες.
Η απορρόφηση όμως του ασβεστίου από το έντερο δεν γίνεται επαρκώς χωρίς τη βιταμίνη D, μία βιταμίνη που φυσιολογικά δημιουργείται στο δέρμα μας με τη βοήθεια του ήλιου. Με την αύξηση της ηλικίας μειώνεται η ικανότητα του δέρματος να παράγει βιταμίνη D, γι’ αυτό συνήθως χρησιμοποιούμε συμπληρώματα αυτής.
Το ασβέστιο, όταν εισέλθει στο αίμα, θα πρέπει να πάει στα οστά εκεί το χρειαζόμαστε. Σε αυτό μας βοηθάει η άσκηση. Όταν οι μυς δουλεύουν τα αγγεία ανοίγουν και το αίμα έρχεται στους μυς και στα οστά φέρνοντας μαζί του ασβέστιο, οξυγόνο και άλλες θρεπτικές ουσίες. Με αυτόν τον τρόπο σταματάμε την καταστροφή του οστού, ενισχύουμε τον οστίτη ιστό και προλαμβάνουμε τα κατάγματα. Αυτός είναι και ο βασικός στόχος της θεραπείας.
Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι ένα κάταγμα της σπονδυλικής στήλης ή του ισχίου μπορεί να φέρει και άλλες επικίνδυνες επιπλοκές όπως κατάκλιση, θρόμβωση, πνευμονία και να καταλήξει σε αναπηρία ή θάνατο. Σε περίπτωση κατάγματος της σπονδυλικής στήλης, το 20% των ασθενών με οστεοπόρωση θα εμφανίσει και νέο κάταγμα στον επόμενο χρόνο.
Σκεφτείτε πόσο μεγάλο ρόλο παίζει η έγκαιρη διάγνωση σε συνδυασμό με τη σωστή θεραπεία. Είναι τόσο εύκολο να προλάβουμε μια τόσο σοβαρή βλάβη!
